Badanie: Symptomy zespołu stresu pourazowego PTSD u rodziców w transgranicznych sprawach rodzinnych

SPIS TREŚCI
Rozdział I
Wprowadzenie teoretyczne do symptomów stresu pourazowego PTSD
u rodziców w transgranicznych sprawach rodzinnych
1.1. Wprowadzenie do tematyki transgranicznych spraw rodzinnych
1.2. Przegląd literatury i badań przedmiotu
1.3 Konceptualizacja – definicje przedmiotu badawczego
1.4 Operacjonalizacja – zdefiniowanie zmiennych i wartości
1.5 Pytania badawcze
Rozdział II
Metodologia badawcza symptomów stresu pourazowego PTSD u rodziców w transgranicznych sprawach rodzinnych
2.1 Jednostki analizy
2.2 Próba badawcza w latach 2016-2018
2.3 Kwestionariusz CAPS
Rozdział III
Wyniki badania symptomów stresu pourazowego PTSD u rodziców w
transgranicznych sprawach rodzinnych w latach 2016-2018 w Polsce
3.1 Obserwacja i analiza wyników badania
3.2 Dyskusja
Bibliografia

Symptomy zespołu stresu pourazowego PTSD u rodziców w transgranicznych sprawach rodzinnych

(FRAGMENT PUBLIKACJI)

Syndrom Stresu Pourazowego (ang. Post-traumatic stress disorder – PTSD) to odrębna jednostka chorobowa zdefiniowana przez Amerykańskie Stowarzyszenie Psychiatrów jako zaburzenie psychiatryczne osób, które doświadczyły lub były świadkiem traumatycznego wydarzenia jak klęska naturalna, poważny wypadek, atak terrorystyczny, udział w walce w czasie wojny lub były zagrożone śmiercią, przemocą seksualną czy poważnym zranieniem. Na początku PTSD było tożsame z tzw. nerwicą wojenną w czasie I Wojny Światowej oraz „walką ze zmęczeniem” po II Wojnie Światowej wśród weteranów tych wojen. W kolejnych latach zaczęto testy PTSD stosować do badania cywilów wobec ludzi poszkodowanych po klęskach naturalnych oraz wydarzeniach indywidualnych jak wypadki samochodowe, pożary czy przemoc fizyczną mężczyzn lub gwałty na kobietach.

Symptomami PTSD jest przeżywanie ponowne traumatycznego wydarzenia, unikania bodźców kojarzonych z traumą lub ogólne odrętwienie, zwiększenie pobudzenia i zaburzenie społecznego funkcjonowania. Osoby z PTSD mają długo po traumatycznym wydarzeniu intensywne niepokojące myśli i uczucia z nim związane, często przejawiając je ponownie przez koszmary senne czy retrospekcje. Odczuwają one przy tym strach, smutek, złość, często są oderwani od innych ludzi i relacji społecznych.¹ Symptomy możemy rozróżnić na cztery kategorie objawów, które mogą mieć różne stopnie nasilania. Pierwszą kategorią jest intruzja, czyli nachodzące natrętne powtarzające się myśli, mimowolne wspomnienia, niepokojące sny lub retrospekcje traumatycznego wydarzenia. Drugą jest unikanie wspomnień o traumatycznym wydarzeniu przez unikanie ludzi, miejsc, sytuacji, a nawet przedmiotów kojarzących się z tym wydarzeniem. Trzecią kategorią są zmiany w poznaniu i nastroju, co przejawia się przez niezdolność zapamiętywania ważnych aspektów traumatycznych wydarzeń, negatywnych myśli, uczuć, które prowadzą do zniekształconych przekonań postrzegania siebie i innych obwiniając siebie lub otoczenie, ciągły strach złość, poczucie wstydu lub winy oraz zmniejszenie zainteresowania aktywnościami, które wcześnie te osoby cieszyły. Czwartą kategorią są pobudzenie i reaktywność przez drażliwość, wybuchy złości, auto destruktywne zachowania, nadmierna czujność, problemy ze snem i koncentracją.²

Symptomami PTSD jest przeżywanie ponowne traumatycznego wydarzenia, unikania bodźców kojarzonych z traumą lub ogólne odrętwienie, zwiększenie pobudzenia i zaburzenie społecznego funkcjonowania. Osoby z PTSD mają długo po traumatycznym wydarzeniu intensywne niepokojące myśli i uczucia z nim związane, często przejawiając je ponownie przez koszmary senne czy retrospekcje. Odczuwają one przy tym strach, smutek, złość, często są oderwani od innych ludzi i relacji społecznych.1 Natężenie PTSD występuje rozciągnięte w czasie znacznie dłużej niż przy stresie zaraz po traumatycznym wydarzeniu więcej niż miesiąc powodując często stres chroniczny i problemy w codziennym funkcjonowaniu społecznym. Często symptomy pojawiają się po trzech miesiącach od traumy, ale objawy mogą się pojawiać później oraz utrzymywać przez miesiące i lata występując razem z innymi stanami psychicznym jak: depresja, nadużywanie substancji psychoaktywnych czy problemów z pamięcią i innymi problemami ze zdrowiem fizycznym i psychicznym. PTSD towarzyszą ostre zaburzenia stresowe zaraz po wydarzeniu i utrzymują się do miesiąca po nim, zaburzenia adaptacyjne w wyniku stresorów utrzymują się od 3 miesięcy do pół roku, zaburzenia zahamowanego zaangażowania społecznego oraz reaktywne zaburzenie przywiązania często występujące u dzieci, ale nie trwa zbyt długo.³

Syndrom stresu pourazowego PTSD jest zatem zbiorem chronicznie występujących symptomów i kategorii stresu o dużym natężeniu często odroczonym w czasie wynikającym z traumy, która jest kluczowym pojęciem do zdefiniowania czym PTSD w ogóle jest. Trauma jest przeżyciem zdarzenia, a nie reakcją na to zdarzenie wywierającym znaczny wpływ na psychikę osoby a syndrom stresu pourazowego jest konstruktem przedstawiającym właśnie odroczony zbiór elementów składających się na ten odroczony w czasie chroniczny stres. Według diagnostycznego i statystycznego podręcznika zaburzeń umysłowych, wydania 4 poprawionego (DSM-IV-TR) wydanego przez American Psychiatric Association (APA) definiuje się traumę jako: ” […] bezpośrednie i osobiste doświadczenie zdarzenia, które wiąże się ze śmiercią albo z poważnymi obrażeniami, lub z groźbą śmierci albo poważnych obrażeń, lub z innym zagrożeniem dla integralności fizycznej danej osoby; z byciem świadkiem śmierci, obrażeń albo zagrożenia integralności innej osoby, lub z wiadomością o nagłej, lub gwałtownej śmierci albo o poważnych obrażeniach, lub o zagrożeniu śmiercią, albo z poważnymi obrażeniami, których doświadczył członek rodziny lub inna bliska osoba (Kryterium A1). Reakcja danej osoby na to zdarzenie musi się wiązać z silnym strachem, poczuciem bezradności lub przerażeniem (w przypadku dzieci, musi się wiązać z dezorganizacją zachowania lub pobudzeniem; (Kryterium A2) ”. Wyżej wskazana definicja traumy DSM-IV-TR znacznie zawęża zjawisko traumy do wydarzeń związanych z utratą życia czy zdrowia i nie uwzględnia zagrożenia dla integralności psychicznej wyrażonej w definicji traumy APA z 1987 roku w DSM-III-R nie uwzględniające takich wydarzeń takich jak przemoc emocjonalna, rozłąka czy poniżenie.

W kontekście mojego badania trauma wynikająca z traumatycznych wydarzeń skutkujących uprowadzeniem dziecka i wynikających z tej sytuacji zaburzeń stresu pourazowego PTSD w związku z czym stosuje definicję traumy DSM-III-R.4 Według tej definicji traumy: „Istotną cechą tego zaburzenia jest rozwój charakterystycznych objawów po zdarzeniu stresującym psychicznie, które wykracza poza zakres niezwykłych ludzkich doświadczeń (tj. Poza zakresem tak powszechnych doświadczeń, jak zwykła żałoba, przewlekła choroba, straty biznesowe i konflikt małżeński). Stresor powodujący ten syndrom byłby znacząco stresujący dla prawie każdego i zwykle jest doświadczany z intensywnym strachem, przerażeniem i bezradnością. Charakterystyczne objawy to ponowne przeżycie traumatycznego wydarzenia, unikanie bodźców związanych z tym zdarzeniem lub osłabienie ogólnej reakcji i zwiększone pobudzenie […] Najczęstsze urazy obejmują poważne zagrożenie życia lub integralności fizycznej; poważne zagrożenie lub krzywdę dzieci, współmałżonka lub innych bliskich krewnych i przyjaciół; nagłe zniszczenie domu lub społeczności; lub widząc inną osobę, która została lub jest poważnie ranna, lub zabita w wyniku przemocy fizycznej. W niektórych przypadkach trauma może polegać na uzyskaniu informacji o poważnym zagrożeniu lub krzywdzie dla bliskiego przyjaciela, lub krewnego, np. g., że czyjeś dziecko zostało porwane, torturowane lub zabite […] Zaburzenie jest najwyraźniej poważniejsze i trwalsze, gdy stresor jest zaprojektowany przez człowieka”. ⁵

W przypadku mojego badania traumatycznym wydarzeniem nie są „zwykłe” konflikty małżeńskie, ale takie wydarzenia traumatyczne w rodzinach doprowadzające do cywilnego porwania dziecka, czyli prawnie uznawanego porwania przez rodzica, który ma pełnie praw rodzicielskich i jest rodzicem nie tylko faktycznie, ale w świetle prawa zarówno krajowego jako jak i międzynarodowego prawa publicznego. Mówimy zatem o wykraczający poza „zwyczajny” konflikt małżeński a wchodzący w tematykę uprowadzenia dziecka i w konsekwencji procedury prawnej mającej na celu rozstrzygnąć, czy dziecko ma zostać zawrócone do państwa, z którego zostało zabrane przez jednego rodzica bez zgody drugiego. W związku na powyżej wynikający aspekt porwania dziecka przez rodzica oraz wyjazdu z jednego kraju do drugiego w badaniu chcę sprawdzić, czy stosując kategorie traumy z syndromu PTSD możemy zaobserwować podobne symptomów, oraz jakie jest ich nasilenie i częstotliwość wskazujących na PTSD.

Stres wywołany zerwaniem naturalnych więzi między rodzicem a dzieckiem ma znaczenie dla rozwoju dziecka, ale także występowania syndromu pourazowego u rodzica. Nawiązując do tytułu mojej pracy badawczej oraz do literatury przedmiotu, do której się odniosłam w poprzedniej części dotyczącej konceptualizacji jako symptomy, uważam zaobserwowane właściwości stanu psychicznego osoby badanej, które wskazują na zaistnienie syndromu stresu pourazowego w wyniku doświadczonej traumy. Syndrom wskazujący na wystąpienie PTSD jest wytwarzany przez stresor związany z doświadczoną traumą. Stresor powoduje wcześniej opisane cztery kategorie symptomów PTSD obserwowane w zachowaniu i deklarowanemu samopoczuciu, ale także może doprowadzić do naruszenia centralnego systemu nerwowego. Przejawienie się syndromów jest ściśle związane ze stresorami przypominającymi traumatyczne wydarzenie, a mogą je stymulować procedury prawne dotyczące konwencji haskiej.

W moim badaniu odnoszę się do traumy związanej z wydarzeniami w wewnątrz rodziny, które w efekcie doprowadziły do decyzji i podjęcia działań, czego skutkiem było uprowadzenie dziecka przez jednego rodzica do innego kraju. W związku, z czym zakładam hipotetycznie, że stresorami wskazującymi na występowanie symptomów PTSD będą wspomnienia i wszelkie inne odniesienia się do wydarzeń związanych z samym uprowadzeniem dziecka, jak i tych uprzedzających te wydarzenia i następujących w konsekwencji rozpoczętych procedur prawnych wynikających z konwencji haskiej dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicą.

W badaniu interesuje mnie zatem ponowne przeżywanie traumy w wyniku spraw sądowych, które wymuszają powrót do tamtych wspomnień oraz wywołują stres związany z możliwością utraty dziecka, a także sytuacja po zakończeniu procedur prawnych, gdy dziecko zostało odebrane. Tezą, jaką stawiam, jest, że osoby te przy silnym stanie przeżyć emocjonalnych wywołanych wspomnieniem powodują nasilenia natężenia stresu i wtórne przeżywanie pierwotnego traumatycznego wydarzenia na nowo. Przeżywane traumy związanej z decyzją o wyjeździe z dzieckiem od drugiego rodzica opuszczając kraj, w którym wszyscy żyli może być wzmacniane przez ponowne przeżywanie tej sytuacji w związku z postępowaniami, ale także po ich zakończeniu, gdy następuje często próba siłowa odebrania dziecka rodzicowi i wywiezienie dziecka do kraju, z którego przyjechał z tym rodzicem wbrew woli lub braku wiedzy drugiego rodzica i tak rozumianą traumę w kontekście transgranicznych postępowań będę stosowała.

Wskaźnikami występowania PTSD są stany psychiczne osoby, która przeżyła traumę uprowadzenia dziecka za granicą lub była osobą, które dziecko uprowadzono za granicą przed drugiego rodzica, które wskazują na symptomy określone w zastosowanym kwestionariuszu, ale także ich natężenie i częstotliwość występowania, gdyż właśnie czas tych objawów oraz ich stopień nasilenia są w dużej mierze właściwymi wskazują na występowanie PTSD niż sama korelacja występujących zbiorczo symptomów stresu, które może mieć innych charakter niż PTSD. Wskaźniki zatem odnoszą się do sytuacji wyjazdu za granicę z dzieckiem klasyfikowanym jako cywilne uprowadzenie dziecka najczęściej z kraju rezydencji za granicą Polski i wyjazdem z dzieckiem do Polski, w której wszczynane są procedury wydania dziecka za granicę przez rodziców dziecka pozostających za granicą a oskarżanych przez tych, co wyjechały o stosowanie przemocy.

Wskaźniki oraz ich nasilenie i częstotliwość wynikają z zastosowanej skali do diagnostyki klinicznej PTSD według kryteriów diagnostycznych DSM IV podzielonej na kryteria (A) odnoszące się z poprzedniej definicji DSM-III-R uwzględniające zagrożenia integralności psychicznej a pominięte w kryterium 1 warunku diagnostyki DSM IV wcześniej wyjaśnionej, kryterium (B) ciągłości doświadczenia traumatycznego wydarzenia, kryterium (C) unikania bodźców związanych z urazem i osłabieniem normalnej reaktywności, kryterium (D) trwałych objawów nadpobudliwości niewystępujących przed urazem, kryterium (E) zaburzeń według kryteriów B, C i D utrzymujących się ponad miesiąc, kryterium (F) zaburzeń powodujących kliniczne znaczące pogorszenie samopoczucia lub upośledzenie społeczne i zawodowe bądź innych ważnych obszarów funkcjonowania, a także objawów PTSD w ciągu życia i cech z nimi powiązanych.

Cechami powiązanymi są: poczucie winy z powodu działania lub zaniechania działania, poczucie winy wobec dziecka, obniżenie stopnia świadomości otoczenia i derealizacja. Także występowanie cech powiązanych wynikać będzie z ich występowania oraz częstotliwości i nasilenia, a także określenia, od kiedy one występują. Pytania dotyczące cech powiązanych zostały dopasowane do wydarzenia uprowadzenia dziecka przez rodzica, gdzie poczucie winy z powodu działania jest związane z aktem uprowadzeniem dziecka, następnie czy rodzic odczuwa poczucie winy wobec dziecka w związku z jego uprowadzeniem, jaki miało to wydarzenie wpływ na kontakt z otoczeniem i derealizacją rozumianą jako poczucie nierealności zdarzeń oraz jak te odczucia mają związek z traumą samego wydarzenia uprowadzenia dziecka, oraz występuję odczucie depersonalizacji, oraz okresu, od jakiego one występuje.

FRAGMENT PUBLIKACJI DOTYCZĄCEJ PRZEPROWADZONYCH BADAŃ WŁASNYCH MAI RUBEN NA TEMAT PTSD U RODZICÓW W TRANSGRANICZNYCH SPRAWACH RODZINNYCH.

© WSZELKIE PRAWA PUBLIKACJI BEZ ZGODY AUTORA ZASTRZEŻONE

1Siwy Anna, Kozak Beata, Zespół stresu pourazowego i style radzenia sobie ze stresem – uwarunkowania genetyczne i środowiskowe szacowane metodą studiów rodzinnych, w: Pod. Red. Strelau Jan, Osobowość a ekstremalny stres, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2004, s. 343

2Torres Felix , What Is Posttraumatic Stress Disorder?, https://www.psychiatry.org/patients-families/ptsd/what-is-ptsd , Wejście: 06.09.2020

3Torres Felix , What Is Posttraumatic Stress Disorder?, https://www.psychiatry.org/patients-families/ptsd/what-is-ptsd , Wejście: 06.09.2020

4Briere John, Scott Catherine, Podstawy Terapii Traumy. Diagnoza i metody terapeutyczne, Instytut Psychologii Zdrowia Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Warszawa 2010, s.17-18

5Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (Third Edition – Revised) DSM-III-R, http://www.cirp.org/library/psych/ptsd/?fbclid=IwAR38QuMc7cLlw8p1rX6KBAuQPT7lfW0HxCeyxKBYyN4VsasJzl2SZBDqUKw , Wejście 08.09.2020