Dnia 27 sierpnia 2018 r. weszła w życie ustawa z dnia 26 stycznia 2018 r. o wykonywaniu niektórych czynności organu centralnego w sprawach rodzinnych z zakresu obrotu prawnego na podstawie prawa Unii Europejskiej i umów międzynarodowych. Ustawa ta wprowadziła istotną zmianę polegającą na tym, że w sprawach dotyczących odebrania osoby podlegającej władzy rodzicielskiej prowadzonych na podstawie konwencji haskiej z 1980 r. przestał mieć zastosowanie przepis art. 577 k.p.c.

Stosownie do tego przepisu sąd opiekuńczy może zmienić swe postanowienie nawet prawomocne, jeżeli wymaga tego dobro osoby, której postępowanie dotyczy. Przepis ten stanowi wyjątek od jednej z najważniejszych zasad rządzących postępowaniem cywilnym – zasady powagi rzeczy osądzonej (res iudicata). Odejście od ww. zasady w sprawach opiekuńczych (a więc dotyczących m.in. pozbawienia i ograniczenia władzy rodzicielskiej czy kontaktów z dziećmi) uzasadniane było przedmiotem tych spraw. Wzgląd na dobro dziecka (czy ubezwłasnowolnionego) miał mieć pierwszeństwo przed zasadą stabilności orzeczeń sądowych. Tak więc w stanie prawnym obowiązującym przed dniem 27 sierpnia 2018 roku prawomocne postanowienie sądu nakazującego jednemu z rodziców dziecka zapewnić powrót tego dziecka do państwa, w którym uprzednio miało ono miejsce stałego pobytu mogło być zmienione jeśli rodzicowi, który uprowadził dziecko za granicę udałoby się przekonać sąd do tego, że powrót dziecka do kraju, w którym miało ono uprzednie miejsce pobytu byłby sprzeczny z jego dobrem.  

Jak wynika z uzasadnienia ustawy o wykonywaniu niektórych czynności organu centralnego (…) wyeliminowanie możliwości stosowania art. 577 k.p.c. do spraw prowadzonych na podstawie konwencji haskiej z 1980 r. miało na celu doprowadzenie do tego, aby: ,,nie była możliwa ponowna ingerencja sądu w treść orzeczenia stosownie do zmiany okoliczności, gdyż to orzeczenie nie dotyczy statusu dziecka z punktu widzenia wykonywania władzy rodzicielskiej, lecz służy przywróceniu uprzedniego stanu. Stosowanie tego przepisu nie jest więc uzasadnione celami tej konwencji. Ponadto po wydaniu prawomocnego orzeczenia, w praktyce wyłączona będzie w tych sprawach jurysdykcja polskiego sądu”. Podkreślić należy, że jednocześnie ustawodawca wprowadził możliwość wniesienia skargi kasacyjnej od orzeczeń w sprawach o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej prowadzonych na podstawie konwencji haskiej z 1980 r. Zgodnie z nowymi przepisami skargę kasacyjną od tych orzeczeń będą mogli wnieść Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Dziecka lub Rzecznik Praw Obywatelskich w terminie czterech miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia.

Przepis art. 31 ustawy o wykonywaniu niektórych czynności organu centralnego (…) wskazuje jakie przepisy należy stosować w okresie przejściowym. Zgodnie z tym przepisem do spraw o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką prowadzonych na podstawie konwencji haskiej z 1980 r., wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepisy dotychczasowe. Z wykładnią ww. przepisu musiał zmierzyć się Sąd Apelacyjny w Warszawie na rozprawie w dniu 18 marca 2019 r. w sprawie o sygnaturze I ACa 712/18. Sprawa dotyczyła odebrania dziecka przebywającego wraz z matką w Polsce na podstawie konwencji haskiej z 1980 r. Postępowanie w tej sprawie, które zostało wszczęte przed Sądem Rejonowym w Nysie, zakończyło się prawomocnym wyrokiem wydanym przez Sąd Okręgowy w Opolu już po wejściu w życie ustawy o wykonywaniu niektórych czynności organu centralnego (…). Prokurator Rejonowy w Nysie, uznając (stosownie do treści przywołanego wyżej art. 31), że do tej sprawy mają zastosowanie przepisy dotychczasowe (w tym art. 577 k.p.c.) wniósł do Sądu Rejonowego w Nysie wniosek o zmianę prawomocnego orzeczenia stosownie do art. 577 k.p.c. Sąd Rejonowy w Nysie uznał się niewłaściwym i przekazał sprawę do Sądu Okręgowego we Wrocławiu. Ten zaś oddalił wniosek prokuratora uznając (również na postawie art. 31 ustawy), że art. 577 k.p.c. w sprawie z wniosku prokuratora przestał obowiązywać, gdyż wniosek został złożony po wejściu w życie ustawy o wykonywaniu niektórych czynności organu centralnego (…). Sąd potraktował więc sprawę z wniosku prokuratora jako zupełnie odrębną sprawę – będącą sprawą o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej w rozumieniu art. 31 ustawy. Wniosek prokuratora jako złożony po wejściu w życie ustawy wskutek wyłączenia stosowania art. 577 k.p.c. do spraw z konwencji haskiej stracił podstawę prawną. Prokurator zaskarżył wyrok sądu I instancji. Sąd Apelacyjny w Warszawie na rozprawie w dniu 18 marca 2019 r. oddalił apelację prokuratora. W ustnych motywach wyroku Sąd uznał, że wskutek tego, iż zakończyło się postępowanie wykonawcze, którego skutkiem było przekazanie dziecka do miejsca jego pierwotnego pobytu, żądanie prokuratora stało się bezprzedmiotowe. Jednocześnie, według sądu art. 577 k.p.c nie mógł mieć zastosowania w niniejszej sprawie stosownie do art. 31 ustawy o wykonywaniu niektórych czynności organu centralnego (…). Sąd powołał się przy tym na zasadę aktualności przepisów proceduralnych oraz na cel ograniczenia stosowania art. 577 k.p.c. wskazany w uzasadnieniu ustawy.

Niewątpliwie, kwestia interpretacji art. 31 ustawy o wykonywaniu niektórych czynności organu centralnego (…), a co za tym idzie możliwości stosowania art. 577 k.p.c. do spraw o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej prowadzonych na podstawie konwencji haskiej z 1980 r. czeka na swoje ostateczne rozstrzygnięcie. Rozstrzygnięcie to może przynieść wyrok Sądu Najwyższego, który zapadnie wskutek wniesienia przez uprawnione podmioty skargi kasacyjnej od wydanego przez Sąd Apelacyjny w Warszawie orzeczenia oraz ewentualnie w Europejskim Trybunale Praw Człowieka w Strasburgu.

W tle zmieniającego się prawa i interpretacji toczą się losy polskich matek, których dzieci-obywatele Polski są odbierane w przyśpieszonym trybie do obcokrajowców do krajów Unii Europejskiej. Czy polskie władze pójdą o krok dalej i wprowadzą penalizację „uprowadzeń rodzicielskich” otwierając furtkę prawną wydalania także rodziców z Polski do krajów gdzie odbiera się im prawa rodzicielskie i skazuje na więzienie? 

Pomóż odzyskać dziecko Katarzynie Nowak z Włoszech wpłacając darowiznę na prawnika i koszty podróży na rozprawy.

UDOSTĘPNIJ | PRZEKAŻ DAROWIZNĘ | ZAANGAŻUJ SIĘ

Pomóż sfinansować adwokata włoskiego i wejdź na zbiórkę prowadzoną na:https://www.facebook.com/donate/363581980957022/2326236524092813/